Gminne kościoły ocalone

– W bardzo wielu wsiach kościoły są jedynymi zabytkami, często wysokiej klasy – mówi świdnicki historyk Sobiesław Nowotny, autor właśnie wydanej książki „Ocalić od zapomnienia”, opisującej kościoły wiejskie na terenie gminy Świdnica.

– W bardzo wielu wsiach kościoły są jedynymi zabytkami, często wysokiej klasy – mówi świdnicki historyk Sobiesław Nowotny, autor właśnie wydanej książki „Ocalić od zapomnienia”, opisującej kościoły wiejskie na terenie gminy Świdnica.

„Dolnośląskie kościoły są świadkami historii tworzonej przez Polaków, Czechów, Austriaków i Niemców. Świadkami tych wydarzeń było również 16 wiejskich kościołów gminy Świdnica w 13 miejscowościach: Bojanice, Boleścin, Bystrzyca Dolna, Bystrzyca Górna, Gogołów, Grodziszcze, Krzyżowa, Lutomia Dolna, Makowice, Modliszów, Mokrzeszów, Pszenno, Witoszów Dolny” – czytamy we wprowadzeniu do książki napisanym przez ks. profa. dr. hab. Bogdana Ferdka. – Ta książka to moja praca magisterska, oczywiście odpowiednio przygotowana – mówi Sobiesław Nowotny. – Od lat byłem zauroczony kościołami w gminie Świdnica. A do napisania pracy na ich zainspirowała mnie kronika kościoła św. Anny w Grodziszczu. Była tak fascynująca, że w oparciu o jej tekst postanowiłem napisać monografię innych kościołów na terenie gminy. Kiedy pisałem pracę, nie wiedziałem o istnieniu jeszcze jednej kroniki – kościoła w Pszennie. Gdybym napisał tę książkę dzisiaj, na pewno byłaby więc znacznie bogatsza.

Książka „Ocalić od zapomnienia. Kościoły wiejskie gminy Świdnica do 1945 r.” została wydana nakładem Dolnośląskiego Instytutu Dialogu i Tolerancji i nie powstałaby bez zaangażowania i środków finansowych dwóch osób: ks. dra Jarosława Lipniaka, który jest proboszczem w kościele w Witoszowie Dolnym, oraz Iwony Pawlos, na co dzień pracującej w Areszcie Śledczym w Świdnicy, a od kilku miesięcy będącej skarbnikiem Instytutu Jana Pawła II w Wałbrzychu.

Książka Sobiesława Nowotnego ma potrójną wartość. Po pierwsze, historia zabytków na Dolnym Śląsku, szczególnie tych sakralnych, jest nadal nieopracowana. Dlatego świdnicki historyk ma plan, aby opracować historię kościołów wiejskich całego powiatu świdnickiego. – Zastanawiałem się tylko, w jaki sposób opracowywać te kościoły – czy w granicach dekanatów, czy administracyjnych – mówi Sobiesław Nowotny. Ostatecznie wybrał tę drugą opcję – granice administracyjne są obecnie stałe, a ponadto umożliwiają uwzględnienie w monografii także kościołów ewangelickich. Właśnie ich obecność w „Ocalić…” stanowi o jej kolejnej wartości – książka z jednej strony pokazuje stosunki między ewangelikami i katolikami w przeszłości, z drugiej – wskazuje na bardzo mocną potrzebę ekumenizmu między nimi dzisiaj.

Po trzecie, książka „ocala pamięć” o często jedynych zabytkach w danej miejscowości. – W bardzo wielu miejscowościach kościoły są jedynymi zabytkami, często bardzo wysokiej klasy – mówi Sobiesław Nowotny. – Są to obiekty, które mogłyby się znajdować w almanachach dotyczących historii sztuki, jak np. kościół w Lutomi, gdzie mamy wspaniałe gotyckie freski, zresztą przepięknie odnowione, kościół w Bojanicach z zachowanym XVIII-wiecznym stropem, przepięknie zdobionym biblijnymi motywami. Są to często dzieła o unikatowym charakterze. Prawdziwą perłą architektoniczną w skali całego powiatu jest kościół w Makowicach, zbudowany na planie krzyża. Zawiera w swoim wnętrzu nagrobki z XVI i XVII wieku o wyjątkowej w całym kraju formie. Prawdopodobnie ich autorami byli najlepsi mistrzowie pochodzący z Włoch.

Książka już dziś jest białym krukiem, bowiem cały jej nakład trafił głównie do parafii. W Świdnicy można ją jednak kupić – w jednym jedynym miejscu, w antykwariacie państwa Elżbiety i Wojciecha Figielów przy ul. Przechodniej.

Anita Odachowska-Mazurek

***

Sobiesław Nowotny

„Ocalić od zapomnienia. Kościoły wiejskie na terenie gminy Świdnica do 1945 r.”

Dolnośląski Instytut Dialogu i Tolerancji

nakład 700 egz.